Ангушт - Онгушт
Онгушт гIалгIай къаьнагIйолча юртех цаI я. Из маца Iойиллай ховш дац. БарайттлагIа бIаь шу чакхдоалаш гуржий мохктохкархочо, паччахьа цIен тIара волча Багратиони Вахушти хьоаю из юрт, амма юрт маца Iойиллай Онгушта бахача наха дагадагIац, аьнна, язду Вахуште.
Онгушт Iойиллар Эса чIожара гIалгIай ба. Онгушт цхьан хана йоккха шахьар хиннай.
Онгушта юхе «ДаьттагIой баьгIача» яхаш моттиг я. ДийттлагIа бIаьшу чакхдоалаш АстагIа Темар вай мехка венача хана, ДаьттагIера Темара эскарах байда хьалбаьхка даьттагIой баьхаб цига цхьан юкъа.
1770-гIча шера Онгуштарча наха Барт-Босе яхача моттиге Эрсий мехкаца барт беш кильг яздеча хана Онгушта 24 зIамига юрт хиннай. 1858-гIча шера, ГIалгIай мехка йоккхий юрташ Iоехкача хана, уж юрташ йоха а яь, цхьа юрт – Онгушт Iойиллай эрсий паччахьа амарца.
Цу юрта цIерах хьахиннад эрсий метталара «ингуши» яха дош. «Онгушт» яхача деша ший маIан Iилманхошта довзац.
1860-гIча шера, Онгуштара гIалгIай ара а баьха, цу метте Iойиллар гIазкхий станица, «Тарская», аьнна, цIи а тилла. Онгушта гIазкхий баьхар Советий Iаьдал отталца. Советий Iаьдал эттачул тIехьагIа Онгушта юха а бах Iохайшар гIалгIай. Юрта цIи а меттаоттайир.
1944-гIча шера, галгIай СибарегIа бахийтачул тIехьагIа, Онгушта хIирий Iохайшар. Юрта цIи юха а хийцар цар, «Тарское», аьнна. 1957-гIча шера гIалгIай цIабаьхкачул тIехьагIа, Онгушт ХIирий-мехка доалахьа йисай. Шоай юрта, шоай цIеношка гIалгIай чу а цабита, юрта юхе керда юрт Iойиллай гIалгIаша.
1992-гIча шера, октябрь бетта Буро тIеи Пригородни районеи баьхача гIалгIашта духьала эрсий эскарои хIираши тIом болабаьчул тIехьагIа, гIалгIай юха дIабаха безаш хилар юртара. ГIалгIай дIабахачул тIехьагIа еррига юрт йоагайир хIираша, цIенош вIашагIдаьхар. ХIанз гIалгIай юха а шоай цIенош юхахьалдеш ба Онгуште.
Онгушта юкъегIолла ГIалми Iодода. Из доацаш а кхы дукха зIамига хиш да Онгушта юхегIолла Iодолхаш: Гийрхи, Ахкирьг, Iаьрчхи, Боархи, Буонхи, Сунхи, кхыдараш а.
Онгушта гонахьа дукха наха цIераш йоахаш моттигаш я: Ха даьгIача, Кхортой баьха дукъ, Шера чIодж, ЭгIара чIодж, Iаьли никъ, ЭгIара гIогIар чIодж, Лохерча гIогIара чIодж, МагIа гIогIара дукъ, Аллам босе, Къаж босе, Иловге, Буона чIодж, Сун чIодж, ЗIий чIодж, ГIалгIай аре, Хьамча къоньгий аре, Баьрс вийначе, Диназа дегIа чурт, иштта кхыяраш а.
Онгуште бах Поалонгхой, Оздой, Кхорахой, Евкуранаькъан,Оальгатхой, ТIоаршхой, Матенаькъан, Шоанхой, Ноакастхой, Кокурхой, Коазой, БIархой, ТIумхой, Хамхой, Буружанаькъан, Дзараханаькъан, Хьулхой, Лоалахой, Леймой, Мейренаькъан (Сайнарой), ГIуражанаькъан, Хазанаькъан, Котанаькъан, Тоачанаькъан (Мецхалой), Гатенаькъан, Цисканаькъан, Баркинхой, Хоаной, кхыбараш а.

Илез Матиев
http://ezdi-nah.com/news/angusht_ongusht/2011-10-30-22